Επιστροφή στην εξωτερική πολιτική της εθνικής υποτέλειας στους ισχυρούς

του Δημήτρη Καζάκη

Μεγάλη νίκη της εξωτερικής πολιτικής της νέας κυβέρνησης. Ο δήμαρχος της Νέας Υόρκης πήρε τηλέφωνο τον πρωθυπουργό της Ελλάδας tie-less, δηλαδή αγραβάτωτος, για να αισθάνεται o Τσίπρας "ίσος" με τον Μπιλ Ντεμπλάζιο, της γνωστής φαμίλιας του κόσμου και υποκόσμου της Νέας Υόρκης. Μεγάλη αναβάθμιση της μπανανίας επ' ονόματι Ελλάδα. Ο δήμαρχος ισότιμος με τον πρωθυπουργό. Ποιός να τ' ακούσει και να μην κλάψει ψάλλοντας το God Bless America! Πάντα με το χέρι διαγωνίως στο στήθος στο μέρος της καρδιάς. Όπως όλοι οι πιστοί αμερικάνοι και αμερικανόδουλοι.

Το χρειαζόμασταν αυτό το χαρμόσυνο νέο, για να μην μείνουμε με την πικρή γεύση που άφησε η άτακτη υποχώρηση του Ν. Κοτζιά και της Αθήνας. Μετά τη θετική αντίδραση της Αθήνας στην κίνηση της ΕΕ να κλιμακώσει την αναμέτρηση με την Ρωσία με αφορμή την Ουκρανία, ο νέος ΥΠΕΞ φρόντισε να αποδεχθεί την επιθετική πολιτική των Βρυξελλών, χρησιμοποιώντας ως φύλλο συκής δικολαβίστικες παρεμβάσεις στο τελικό κείμενο.

Ποιό ήταν το διακύβευμα; Η διαδικασία που δεν τηρήθηκε με το δήθεν κοινό ανακοινωθέν των χωρών της ΕΕ; Ή η επιβολή κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας παραβιάζοντας τον σκληρό πυρήνα του διεθνούς δικαίου; Η λογική απάντηση είναι και τα δυο. Όμως, ο νέος ΥΠΕΞ έδωσε απτό δείγμα της πολιτικής του παιδείας και της εξωτερικής πολιτικής που θα ακολουθήσει. Δεν τόλμησε όχι μόνο να θέσει βέτο εναντίον των κυρώσεων, αλλά ούτε καν "αστερίσκο", όπως έκανε συχνά ο Α. Παπανδρέου στη δεκαετία του '80, για να διαχωρίσει τη θέση της Ελλάδας στα συμβούλια του ΝΑΤΟ και της ΕΟΚ.

Δείτε τι είπε ο ίδιος ο Κοτζιάς: "Το κυριότερο που εμείς θέλαμε να αφαιρεθεί και για το οποίο δόθηκε δίωρη μάχη - το ήμισυ του χρονικού διαστήματος που ήμασταν στο Συμβούλιο αφορούσε αυτό το θέμα - ήταν η πρόταση για νέες κυρώσεις. Εκεί, ασφαλώς υπήρξε μια δύσκολη διαπραγμάτευση. Ασυνήθιστο για Συμβούλιο Υπουργών, πολλοί Υπουργοί μίλησαν δυο, τρεις ή και τέσσερις φορές. Η φράση που προέβλεπε νέες κυρώσεις για τη Ρωσία αφαιρέθηκε. Εμείς εξηγήσαμε, με την παρέμβασή μου, ότι οι κυρώσεις δεν έχουν αποτελέσματα, καθώς οι κυρώσεις - όπως έχει φανεί σε μια σειρά από χώρες όπως το Ιράν, το Ιράκ, η Κούβα, καθώς και στην περίπτωση των πρόσφατων κυρώσεων κατά της Ρωσίας - δεν έχουν αποτρέψει αυτό που υποτίθεται ότι θέλουν να αποτρέψουν... Αυτό που προβλέπεται, είναι η επέκταση των κυρώσεων που έχουν ληφθεί στο παρελθόν, οι οποίες όμως, αντί να παραταθούν ως το τέλος του χρόνου, θα εξεταστούν το Σεπτέμβρη."

Με άλλα λόγια, το πρόβλημα του Κοτζιά και της Αθήνας δεν είναι οι κυρώσεις αυτές καθαυτές εναντίον της Ρωσίας, αλλά

ότι κρίνονται αναποτελεσματικές. Το γεγονός ότι οι κυρώσεις αυτές εντάσσονται στα "μονομερή μέτρα καταναγκασμού", τα οποία απαγορεύονται ρητά από τις διεθνείς συνθήκες και το διεθνές δίκαιο, ούτε που απασχόλησε τον νέο ΥΠΕΞ και την Αθήνα.

Τι είναι αυτά τα "μονομερή μέτρα καταναγκασμού"; O ορισμός τους αφορά σε "μέτρα που εφαρμόζονται από κράτη, ομάδες κρατών, ή περιφερειακών οργανισμών χωρίς άδεια ή πέραν του Συμβουλίου Ασφαλείας εναντίον άλλων κρατών, ατόμων ή φορέων, προκειμένου να αλλάξει η πολιτική ή η συμπεριφορά του άμεσα ή έμμεσα στοχοποιημένου κράτους..." (http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G13/149/93/PDF/G1314993.pdf?OpenElement)

Μάλιστα, το έτος 2013 σηματοδότησε την εικοστή επέτειο της Διακήρυξης της Βιέννης και το Πρόγραμμα Δράσης του ΟΗΕ, το οποίο κάλεσε τα κράτη "να απέχουν από κάθε μονομερές μέτρο που δεν είναι σύμφωνο με το διεθνές δίκαιο και το Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, το οποίο δημιουργεί εμπόδια στις εμπορικές σχέσεις ανάμεσα στα μέλη και παρεμποδίζει την πλήρη υλοποίηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που ορίζονται στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και τις διεθνείς συμβάσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ιδίως τα δικαιώματα του καθενός σε ένα βιοτικό επίπεδο κατάλληλο για την υγεία του και την ευημερία, συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων και την ιατρική περίθαλψη, τη στέγαση και τις απαραίτητες κοινωνικές υπηρεσίες."

Η κήρυξη των "μονομερών μέτρων καταναγκασμού" ως παράνομων με βάση τις αρχές του ΟΗΕ και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αποτελεί μια από τις βασικότερες αρχές εκδημοκρατισμού του σκληρού πυρήνα των διεθνών σχέσεων. Κάθε χρόνο η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ επιβεβαιώνει την ανάγκη συμμόρφωσης όλων των κρατών μελών μ' αυτή την αρχή. Για παράδειγμα το ψήφισμα του σώματος της Γενικής Συνέλευσης του 2012 (A/HRC/RES/19/32) αναφέρει μεταξύ άλλων τα εξής:

1. Καλεί όλα τα κράτη να σταματήσουν τη θέσπιση ή την εφαρμογή μονομερών μέτρων καταναγκασμού που δεν είναι σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, τον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, τους κανόνες και τις αρχές που διέπουν τις ειρηνικές σχέσεις μεταξύ των μελών, ιδίως εκείνων με χαρακτήρα καταναγκασμού και με αποτελέσματα εξωεδαφικά, που δημιουργούν εμπόδια στις εμπορικές σχέσεις μεταξύ των μελών, εμποδίζοντας έτσι την πλήρη άσκηση των δικαιωμάτων που ορίζονται στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και σε άλλες διεθνείς πράξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ιδίως το δικαίωμα των ατόμων και των λαών στην ανάπτυξη.

2. Διαμαρτύρεται έντονα για την εξωεδαφική φύση αυτών των μέτρων τα οποία, επιπλέον, απειλούν την κυριαρχία των κρατών και, στο πλαίσιο αυτό, καλεί όλα τα κράτη μέλη να μην αναγνωρίσουν τα μέτρα αυτά, ούτε να τα εφαρμόσουν, και να λάβουν αποτελεσματικά διοικητικά, ή νομοθετικά μέτρα , ανάλογα με την περίπτωση, για την αντιμετώπιση των εξωεδαφικών επιπτώσεων, ή τα αποτελέσματα των μονομερών μέτρων καταναγκασμού.

3. Καταδικάζει τη συνεχιζόμενη μονομερή εφαρμογή και την επιβολή από ορισμένες δυνάμεις των μέτρων αυτών ως εργαλεία πολιτικής ή οικονομικής πίεσης εναντίον οποιασδήποτε χώρας, ιδιαίτερα κατά των αναπτυσσόμενων χωρών, με σκοπό να εμποδίσουν τις χώρες αυτές από την άσκηση του δικαιώματός τους να αποφασίζουν, με τη δική τους ελεύθερη βούληση, τα δικά τους πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά συστήματα.

4. Επαναλαμβάνει την έκκλησή της προς τα κράτη μέλη που έχουν δρομολογήσει τέτοιου είδους μέτρα, να συμμορφωθούν με τις αρχές του διεθνούς δικαίου, του Χάρτη, τις δηλώσεις των Ηνωμένων Εθνών και της Παγκόσμιας Διάσκεψης και των σχετικών ψηφισμάτων, και να δεσμευτούν για τις υποχρεώσεις και τις ευθύνες τους που απορρέουν από τις διεθνείς πράξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα στις οποίες είναι συμβαλλόμενα μέρη προχωρώντας στον άμεσο τερματισμό των μέτρων αυτών.

5. Επαναλαμβάνει, στο πλαίσιο αυτό, το δικαίωμα όλων των λαών στην αυτοδιάθεση, δυνάμει της οποίας καθορίζουν ελεύθερα το πολιτικό καθεστώς τους και εξασφαλίζουν ελεύθερα την δική τους οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη.

6. Επιβεβαιώνει επίσης την αντίθεσή της σε κάθε προσπάθεια με στόχο την μερική ή ολική διαταραχή της εθνικής ενότητας και της εδαφικής ακεραιότητας ενός κράτους, κάτι το οποίο δεν είναι συμβατό με τον Χάρτη.

7. Υπενθυμίζει ότι, σύμφωνα με τη Διακήρυξη των Αρχών του Διεθνούς Δικαίου σχετικά με σχέσεις φιλίας και συνεργασίας μεταξύ των μελών σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, καθώς και με τις σχετικές αρχές και διατάξεις που περιέχονται στον Χάρτη των οικονομικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των μελών, διακηρύχθηκε από τη Γενική Συνέλευση με το ψήφισμα του 3281 (XXIX) της 12ης Δεκεμβρίου 1974 και ιδίως το άρθρο 32 αυτής, ότι κανένα κράτος δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει ή να ενθαρύνει τη χρήση οικονομικών, πολιτικών ή οποιοδήποτε άλλου είδος μέτρου για τον εξαναγκασμό ενός άλλου μέλους προκειμένου να αποσπάσει από αυτό την υποταγή της άσκησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων του και να εξασφαλίσει πλεονεκτήματα οποιοδήποτε είδους.

Ακόμη και η ΕΕ που γενικά κρατούσε στάση αποχής από τα ψηφίσματα αυτά, ενώ οι ΗΠΑ καταψήφιζαν συστηματικά, το 2005 είχε καταθέσει την εξής άποψη για να δικαιολογήσει την αποχή της: "Η Η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρεί ότι δεν πρέπει να λαμβάνονται μονομερή μέτρα καταναγκασμού εναντίον οποιουδήποτε μέλους της διεθνούς κοινότητας. Τα μέτρα αυτά δεν είναι παραδεκτά. Λυπούμαστε που το ψήφισμα έχει σχεδόν αποκλειστικά επικεντρωθεί στην λήψη αυτών των μέτρων κατά των αναπτυσσόμενων χωρών." (2/12/2005)

Βεβαίως, κι όταν η Γενική Συνέλευση τροποποίησε τα ψηφίσματά της εναντίον των μονομερών μέτρων καταναγκασμού να αφορά όλα τα μέλη της διεθνούς κοινότητας, τότε η ΕΕ από την αποχή πέρασε στην ψήφο κατά. 'Ετσι, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 2013 ενέκρινε το σχέδιο ψηφίσματος IX για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα μονομερή μέτρα καταναγκασμού με ονομαστική ψηφοφορία από 128 υπέρ, 54 κατά, 4 αποχές (Τσαντ, Παραγουάη, Τόγκο, Νότιο Σουδάν).

Με τον τρόπο αυτό, τόνισε ότι η υιοθέτηση μονομερών μέτρων καταναγκασμού και νομοθεσίας είναι αντίθετη προς το διεθνές δίκαιο, το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, το Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και τις αρχές που διέπουν τις ειρηνικές σχέσεις μεταξύ των κρατών. Τα κράτη καλούνται με έντονο τρόπο να απέχουν από την εφαρμογή και προώθηση τυχόν μονομερών οικονομικών, χρηματοπιστωτικών, ή εμπορικών μέτρων που δεν είναι σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και το Χάρτη. Καταδίκασε επίσης τη συνεχιζόμενη μονομερή επιβολή εκ μέρους συγκριμένων Δυνάμεων (βλέπε ΗΠΑ και ΕΕ) των μονομερών μέτρων καταναγκασμού εναντίον άλλων χωρών.

Το 2012, το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΣΑΔ), εξέτασε τον αντίκτυπο των μονομερών αναγκαστικών μέτρων στα ανθρώπινα δικαιώματα. Στην έκθεσή του, υπ’ αριθμ. A/HRC/19/33, μονομερή μέτρα καταναγκασμού ορίζονται ως «τα οικονομικά μέτρα που λαμβάνονται από ένα κράτος για να επιβάλει μια αλλαγή στην πολιτική του άλλου κράτους». Οι πιο διαδεδομένες μορφές των οικονομικών πιέσεων είναι εμπορικές κυρώσεις με τη μορφή του εμπάργκο, μποϊκοτάζ και η διακοπή των χρηματοδοτικών και επενδυτικών ροών προς τις χώρες-στόχους. Ενώ το εμπάργκο συχνά γίνεται αντιληπτό ως εμπορικές κυρώσεις με στόχο την παρεμπόδιση των εξαγωγών σε μια χώρα-στόχο, μποϋκοτάζ είναι μέτρα που επιδιώκουν να χτυπήσουν τις εισαγωγές από μία χώρα-στόχο.

Με ψήφισμά της λοιπόν η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ καταδίκασε την εφαρμογή των μονομερών μέτρων εξαναγκασμού με εξωεδαφικές συνέπειες, θεωρώντας τα ένα όργανο πολιτικής ή οικονομικής πίεσης εναντίον οποιασδήποτε χώρας. Εγκρίθηκε με 128 ψήφους υπέρ και 54 κατά με 4 αποχές. Θέλει συζήτηση τι ψήφισε η Ελλάδα; Μα φυσικά κατά του συγκεκριμένου ψηφίσματος μαζί με το γνωστό μπλοκ των ψήφων που φαίνεται να ελέγχονται απόλυτα από τις ΗΠΑ και την ΕΕ.

Οι κυρώσεις της ΕΕ και των ΗΠΑ εναντίον της Ρωσίας είναι καθ' όλα παράνομες. Εντάσσονται στις μονομερείς ενέργειες καταναγκασμού που καταδικάζονται συστηματικά από το διεθνές δίκαιο και τη διεθνή κοινότητα. Επιβάλλονται μόνο και μόνο με βάση το δίκαιο της πυγμής και του ισχυρού.

Τι κατόρθωσε λοιπόν ο κ. Κοτζιάς και η νέα κυβέρνηση; Να αρνηθεί την υπεράσπιση του διεθνούς δικαίου και να προσυπογράψει το δίκαιο του ισχυρού και της πυγμή που έχουν υιοθετήσει Βρυξέλλες και Ουάσινγκτον. "Η διαφορά δεν ήταν για κυρώσεις, ή όχι κυρώσεις. Ήταν για το δικαίωμα μιας μικρής χώρας που βρίσκεται σε βαθιά κρίση να έχει τη δική της λέξη... έχουμε τα ίδια δικαιώματα, ακόμη και αν είμαστε μια χώρα σε κρίση", είπε ο κ. Κοτζιάς (euobserver, 29/1).

Με τον τρόπο αυτό ο νέος ΥΠΕΞ επανάφερε τη θεωρία της ψωροκώσταινας για την Ελλάδα, που παρακαλά να της αναγνωρίσουν τα δικαιώματά της οι ισχυροί. Τώρα πώς είναι δυνατόν να κατοχυρώσει κανείς τα δικαιώματά του σαν κυρίαρχο κράτος, όταν αρνείται να υπερασπιστεί βασικές αρχές και διατάξεις του διεθνούς δικαίου, αυτό μόνο ο Κοτζιάς και η παρέα του το ξέρουν. Και θα ήθελα να ξέρα πώς θα μπορέσει η χώρα μας να επικαλεστεί το διεθνές δίκαιο στα δικά της ανοιχτά κυριαρχικά προβλήματα, όταν τόσο εύκολα αποδέχεται την βάρβαρη καταπάτησή του εναντίον άλλου κράτους;

Χαρές και πανηγύρια στην ΕΕ. Το Reuters (29/1) επικαλούμενο τους υπουργούς Εξωτερικών που συμμετείχαν στην συνεδρίαση, σχολιάζει ότι ο κ. Κοτζιάς πολύ γρήγορα διέλυσε κάθε ανησυχία ότι θα τορπίλιζε κάθε προσπάθεια για την επιβολή κυρώσεων. Σύμφωνα με δηλώσεις του Ιταλού υπουργού Εξωτερικών που επικαλείται το Reuters, ο κ. Κοτζιάς δήλωσε στους συναδέλφους του: «Δεν είμαι μαριονέτα της Ρωσίας». Το αν έγινε μαριονέτα των Βρυξελλών και της Ουάσιγκτον, δεν τον ενοχλεί καθόλου.

Ο κ. Κοτζιάς έδειξε ποιός είναι και ποιά εξωτερική πολιτική υπηρετεί. Δεν μπόρεσε να σταθεί ούτε καν στο ύψος των "αστερίσκων" του Ανδρέα Παπανδρέου. Δεν είναι παρά συνεχιστής της εξωτερικής πολιτικής του Πάγκαλου, που, όταν ήταν σύμβουλός του, τον αποκαλούσε το "απόλυτο πολιτικό ον" και του Γιωργάκη Παπανδρέου που ακολούθησε ως σύμβουλος κατά πόδας μέχρι την ανάδειξή του σε πρωθυπουργό. Αυτό που φαίνεται ότι δεν μπόρεσε να κερδίσει από τις κομματικές ισορροπίες του ΠΑΣΟΚ επί Γ. Παπανδρέου, δηλαδή το υπουργείο εξωτερικών, το κέρδισε τώρα από τον ΣΥΡΙΖΑ. Για ποιο λόγο; Μα για να εφαρμόσει την εξωτερική πολιτική στην οποία εκπαιδεύτηκε και υπηρέτησε από την εποχή των Ιμίων. Ετοιμαστείτε για νέες εθνικές περιπέτειες.